Esprit z Żerania. Czyli Polski Fiat 1100, a może FSO 1300?
Lotus Esprit, sportowy samochód zaprojektowany przez słynnego włoskiego stylistę Giorgetto Giugiaro stał się jedynym z symboli brytyjskiej motoryzacji. Koncepcyjny model Lotusa zaprezentowano w 1972 roku. Zaledwie dwa lata później mieszkańcy Warszawy mieli okazję zobaczyć bardzo podobny prototyp z FSO o oznaczeniu… i tu jest problem.
We wrześniu 1974 roku podczas wystawy „Warszawa XXX” zorganizowanej na Placu Defilad (obecnie plac Józefa Piłsudskiego) przedstawiono osiągnięcia stołecznych przedsiębiorstw. FSO zaprezentowała wówczas m.in. Polskie Fiaty 125p w odmianach Kabriolet i Camping oraz bardzo atrakcyjne auto sportowe.
Prace nad nowym prototypem rozpoczęto na początku 1973 roku w Ośrodku Badawczo Rozwojowym Samochodów Osobowych w Falenicy (OBRSO). Kierownikiem grupy projektantów został inżynier Mirosław Górski, a za opracowanie stylizacji nadwozia odpowiadał głównie Zbigniew Wattson. Auto powstało na skonstruowanej w OBRSO płycie podłogowej, wzmocnionej dwoma podłużnymi belkami. Do budowy prototypu zastosowano wiele elementów zaadaptowanych z Polskiego Fiata 125p oraz Fiatów 128, 132, a także X1/9.
Pierwsza prezentacja
Prototyp auta sportowego jako pierwszy przedstawił Zdzisław Podbielski – znany dziennikarz, historyk motoryzacji, a także pracownik Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego. Z. Podbielski miał okazję zobaczyć wystawowe auto, odbyć nim krótką jazdę oraz uzyskać specyfikację techniczną. Na podstawie zebranych informacji, przedstawił nowość z FSO w miesięczniku Młody Technik. Czytelnicy popularnego wówczas czasopisma mieli okazję przeczytać o Polskim Fiacie 1100 Coupe, którego nazwa pochodziła od przybliżonej pojemności skokowej silnika. Napęd zapewniała umieszczona z tyłu jednostka o mocy 55 KM, przejęta z Fiata 128. Według artykułu, z włoskiego auta zastosowano również zawieszenie tylne. Układ hamulcowy oraz zawieszenie przednie pochodziło natomiast z PF 125p.
Zdzisław Podbielski informacje na temat PF 1100 Coupe przedstawia od ponad 45 lat w kolejnych artykułach i książkach. Również w najnowszej publikacji pt. „Pierwsze były Stary. Historia produkcji pojazdów w Polsce Ludowej”, wydanej w 2020 roku.
Nie ma zgody
Na przestrzeni lat powstało wiele książek oraz artykułów w których przedstawiano różne informacje na temat prototypu z FSO. Zbigniew Skoczek, na łamach tygodnika Motor, podał oznaczenie FSO 1100 Coupe. Według autora podstawę konstrukcji miały stanowić komponenty Zastavy 1100p (wersja licencyjna Fiata 128), w tym płyta podłogowa, zawieszenie oraz 55-konny silnik.
W wydanej w 2004 roku książce „Album Samochodów FSO”, autorstwa Jerzego Dembińskiego, prototyp z 1974 roku opisano jako Samochód sportowy Coupe 1,3. Było to pierwsze ogólnodostępne źródło książkowe, w którym podważono fakt zastosowania silnika 1,1. Dembiński zawarł informacje o wykorzystaniu napędu zapożyczonego z Fiata 128, którym był silnik 1,3 generujący 75 KM. Niestety autor nie podjął tematu pozostałych komponentów prototypu.
Informacje zawarte w Albumie, potwierdził w 2006 roku Mirosław Górski – główny konstruktor projektu. W wydanej przez Klub Pracowników i Przyjaciół FSO książce „Historia konstrukcji samochodów FSO. 1951-2006”, krótko opisał prototypowe aut jako Coupe 1300.
Obszerny tekst na temat „polskiego Esprita” opublikował Andrzej Glajzer w miesięczniku Automobilista nr 11/2011. Podano w nim informację o zastosowaniu w prototypowym modelu FSO 1300 Coupe silnika 1,3 typu 128AR.000 o mocy 75 KM, który pochodził z badanego w OBRSO, zielono-pastelowego Fiata 128 Rally. Wspomnianego dawcę autor miał okazję widzieć w falenickim ośrodku. Z zielonego Fiata, miało pochodzić więcej komponentów, w tym układ hamulcowy oraz zawieszenie przednie z kolumnami McPhersona. Dane opublikowane przez A. Glajzera bardzo różnią się od informacji Zdzisława Podbielskiego i przedstawiają zupełnie inną charakterystykę techniczną auta.
Pewne wątpliwości budzi wzmianka o zastosowaniu 75-konnego silnika z modelu 128 Rally. Ta wersja została wprowadzona do sprzedaży w 1971 roku, a do jej napędu wykorzystano silnik 128AR.000 o pojemności 1,3 l, ale o mocy 67 KM. Jednostka napędowa generująca 75 KM nosiła oznaczenie 128AC.000 i była stosowana w Fiacie 128 Sport Coupe.
To jak jest?
Sytuacja dotycząca Lotusa znad Wisły jest niezbyt jasna. W zależności od źródła można spotkać informacje o Polskim Fiacie / FSO 1100 lub 1300 Coupe z różnym typem jednostki napędowej. Wątpliwości dotyczą również innych podzespołów auta, w tym zawieszenia, układu hamulcowego, a nawet płyty podłogowej.
Brednie w opisie Podbielskiego – tylne zawieszenie Fiata 128 miało poprzeczny resor z poprzecznymi wahaczami.
U Glajzera też bzdury – rzekomy rozstaw osi 2200 mm i waga 900 kg.
Ten prototyp miał wydłużony rozstaw osi w stosunku do X1/9, ponieważ był czteromiejscowy.
Niestety każdy z autorów podaje różne, znacznie różniące się od siebie dane.
Ale każdy wypisuje jakieś bzdury.