Samochody Warszawa

Pięćdziesiąt lat od zakończenia produkcji Warszawy mogłoby się wydawać, że historia pierwszego polskiego powojennego samochodu osobowego jest dobrze znana i nie skrywa większych tajemnic. Czy faktycznie tak jest? Odpowiedź na to pytanie można znaleźć w monografii „Samochody Warszawa” autorstwa Andrzeja Zielińskiego.

Andrzej Zieliński sympatykom historii motoryzacji powinien być znany m.in. jako twórca serii „Polskie konstrukcje motoryzacyjne”, której wydane zostały do tej pory trzy części, przedstawiające pojazdy wytwarzane w Polsce w latach 1946–1970. Autor już w 2014 roku rozpoczął tworzenie kompleksowej monografii FSO Warszawy. Poszukiwania źródeł i weryfikacja dostępnych materiałów według A. Zielińskiego trwały kilka lat, co doprowadziło do wydania nowej książki dopiero w marcu 2022 roku.

Tak to się zaczęło

Budowane na radzieckiej licencji auto, nie tylko utrzymano w ofercie FSO przez prawie ćwierć wieku, ale też wykorzystano szereg jego rozwiązań konstrukcyjnych w dostawczych Żukach, Nysach oraz Tarpanach. Oferowano je jeszcze w latach 90. ubiegłego stulecia. Długą historię Warszawy przedstawiono na 204 stronach, wzbogaconych o liczne fotografie i rysunki z epoki. Książka rozpoczyna się od przedstawienia trendów i warunków, jakie panowały w europejskim sektorze motoryzacyjnym w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. To właśnie w tym okresie przystąpiono do budowy i rozwoju Fabryki Samochodów Osobowych oraz jej pierwszego produktu – Warszawy. Poczynione wówczas decyzje i przyjęte rozwiązania, rzutowały na rozwój fabryki i polskiego przemysłu motoryzacyjnego w następnych dekadach.

Aż 40 stron przeznaczono na opis konstrukcji Warszawy M20 w pierwotnym wariancie, jaki był wytwarzany w FSO w latach 1951–1955. Autor w tak obszernym zestawieniu zebrał dane i opisy wszystkich głównych podzespołów auta. W wielu publikacjach szczegóły techniczne pojazdów przedstawiane są na stronach końcowych książki. W przypadku opracowania A. Zielińskiego, zabieg ten jest celowy i wpisuje się w przemyślany układ monografii. Rozdział opisujący rozwiązania Warszawy M20 stanowi punkt wyjściowy do następnych części książki. Przedstawiono w nich modernizacje auta i jego wariantów pochodnych z podziałem na etapy w latach 1955–1957, 1957–1959 oraz 1960–1964. Na ten czas przypada opracowanie wersji sanitarnej, pick-up oraz unowocześnionej Warszawy 200. Przedstawiono założenia przyświecające inżynierom przystępującym do prac modernizacyjnych, warunki i ograniczenia w jakich działali, a także zakres wprowadzonych zmian.

W książce nie brakuje licznych ciekawostek, których próżno szukać w powszechnie dostępnych źródłach internetowych. Jedna z nich dotyczy oznaczenia Warszawy po pierwszej większej modernizacji. Według często spotykanej opinii 15 maja 1957 r. do produkcji wdrożono Warszawę model 57, która w niedługim czasie uzyskała nowe oznaczenie 200. Liczbowy człon nazwy nie pojawił się jednak tak szybko. Zanim do tego doszło, przedstawiono kolejne modele 58 i 59. Przez ponad dwa lata Warszawa była oferowana po prostu jako Warszawa, bez dodatkowego oznaczenia liczbowego. Te zostało wprowadzone dopiero pod koniec 1959 roku i co zaskakujące miało charakter wsteczny – dotyczyło również aut produkowanych w latach 1957–1958.

203, 204… 205?

Przełomowymi momentami w historii Warszawy było wprowadzenie nowej jednostki napędowej – górnozaworowego silnika S21 o mocy 70 KM, a także dokonanie bardzo głębokiej modernizacji nadwozia. Przyczyniło się to do zerwania z zakorzenioną w latach 40. dwubryłową sylwetką karoserii typu fastback. Autor z dbałością o szczegóły historyczne i z zachowaniem chronologii przedstawił przebieg prac projektowych nad unowocześnionym źródłem napędu Warszawy oraz jej stylizacją zewnętrzną.

Szczególnie zaskakującą częścią monografii jest rozdział poświęcony opracowaniu odmiany Warszawy Kombi. Książka Andrzeja Zielińskiego jest pierwszą dostępną publikacją, w której zaprezentowano prototypową Warszawę 205 z 1962 roku. Wśród licznych zagadnień z historii Warszawy nie zabrakło również przedstawienia rozwoju odmian pochodnych (Sanitarka, Pick-up, czy Furgon), a także zmian jakie wprowadzono lub planowano wdrożyć w ostatnich latach produkcji. Opisano prototypowe Warszawy Ghia oraz 210, które w ówczesnych realiach gospodarczych niestety nie miały szansy zaistnieć.

Warto mieć!

Andrzej Zieliński napisał obszerne opracowanie przedstawiające wszystkie aspekty powstania, produkcji i rozwoju Warszawy. Monografia charakteryzuje się szczegółowością zawartych informacji, bogatym materiałem zdjęciowym oraz źródłowym. Stanowi bardzo cenne źródło wiedzy dla miłośników historycznej motoryzacji, w którym przedstawiono niepublikowane wcześniej dane dotyczące tego modelu.